Powszechne skojarzenia na temat pracy komorników nie są zbyt pozytywne. Mocno utrwaliło się wyobrażenie komornika jako to bezdusznego detektywa, który tropi dłużników i bez skrupułów pozbawia ich wszystkich środków do życia. Jest to bardzo skrzywiony obraz, a prawda jest zgoła inna. Po pierwsze komornik jako urzędnik państwowy ma jedynie ściśle określone kompetencje, regulowane przez prawo. Nie może więc dowolnie wybierać, co zostanie zajęte w ramach regulacji długu. Po drugie, aby sprawa trafiła do komornika, walka o należności musi wejść na drogę sądową, nie jest więc on pierwszą osobą z którą dłużnik ma do czynienia w sprawie ściągania swoich zobowiązań. Aby sprawa trafiła do komornika musi ją tam przekazać sam wierzyciel.

Kiedy dług przejmuje komornik?

Warto pamiętać, że aby sprawą naszego długu zajął się komornik, nie wystarczy kilka nieopłaconych rat. Wbrew pozorom trzeba się bardziej postarać. Choć ściąganie długu przez nieprzyjemne i uciążliwe tak samo dla wierzyciela jak dla dłużnika, z reguły w pierwszych krokach ustala się przyczynę braku spłaty i ewentualnie stara się realizować działania polubowne. W toku dociekań może się bowiem okazać, że niemożność uregulowania zobowiązania wynika z nagłych przyczyn losowych, a nie z celowego zaniedbania osoby dłużnej. Nie każdy dłużnik ma nieuczciwe zamiary czy też jest oszustem, bardzo często zdarza się że przyczyną braku płynności finansowej była np. ciężka choroba czy też nagłe pogorszenie sytuacji materialnej wynikającej z utraty pracy. 

Windykacja polubowna realizowana jest albo osobiście przez samego wierzyciela, albo przez firmę pośredniczącą. Windykator będzie się kontaktował telefonicznie, listownie lub osobiście. Kontakt ma na celu ustalenie takiego harmonogramu spłat nagromadzonych zaległości, aby obie strony były usatysfakcjonowane oraz może przede wszystkim, aby był on realny do realizacji. Na tym etapie pożyczkobiorca nie zostaje jeszcze oficjalnie wpisany na listę dłużników, jest więc kontrolowany, ale nie przez organy prawa, a przez firmę windykacyjną lub osobiście przez samego wierzyciela. Dopiero gdy współpraca z firmą windykacyjną czy też wierzycielem w roli windykatora nie idą pomyślnie, sprawa zostaje przekazana na drogę postępowania sądowego i wtedy już rzeczywiście na scenę wkracza komornik.

Kiedy komornik może rozpocząć egzekucję i jak ona przebiega?

Najczęstsze powody ingerencji komornika to długi związane z niepłaconymi alimentami, podatkami, mandatami, składkami, ale też w wyniku niespłacania kredytów gotówkowych, pożyczek oraz chwilówek. Warto więc – ponownie – starać się szukać polubownego rozwiązania z wierzycielem, nawet gdy nasze zaległości sporo już narosły. 

Wbrew pozorom wierzyciele również chętnie korzystają z kompromisowych rozwiązań, np. wspomnianego już dodatkowego, nowego harmonogramu spłat – ponieważ procedura egzekucyjna może zająć wiele miesięcy, a najbardziej zaciekli dłużnicy mogą nawet ukrywać majątek, często skutecznie, choćby poprzez pracę na czarno czy obracanie jedynie gotówką.

Jeśli jednak procedura już się rozpocznie – to właśnie z woli samego wierzyciela. Po pierwsze musi on wystąpić do sądu rejonowego o rozpoczęcie właściwego postępowania. W dalszej kolejności wydawana jest decyzja, która umożliwia otwarcie przebiegu egzekucji. Decyzja musi być prawomocna. Poza tym, zanim się rozpocznie, niezbędne będzie przygotowanie jeszcze klauzuli wykonalności. Gdy wszystkie te kroki zostaną zrealizowane, można mówić o rozpoczęciu postępowania egzekucyjnego. 

W tym momencie czas na wniosek o przeprowadzenie samej egzekucji komorniczej. W dokumencie tym należy zawrzeć najważniejsze informacje dotyczące sprawy oraz dane osobowe dłużnika, tj. jego imię, nazwisko, adres i numer telefonu. Ponadto potrzebne będzie wskazanie kwoty długu i terminu, w jakim zobowiązanie miało być pierwotnie spłacone. Na wniosku zawarty musi być również sposób przeprowadzenia egzekucji długu.

Kolejny krok należy już tylko do komornika, musi on poinformować dłużnika o zarządzonej egzekucji drogą pisemną – z zawarciem dokładnej daty i godziny, kiedy zostanie przeprowadzona. Procedura odbywa się w aktualnym miejscu zamieszkania dłużnika, bez względu na charakter nieruchomości (nie ważne czy to mieszkanie własnościowe, wynajmowane, nawet wynajmowana wspólnie z obcym współlokatorem). Dodatkowo wedle reguł prawnych egzekucja może mieć miejsce jedynie od poniedziałku do soboty w godzinach od 7:00 do 21:00.

Uprawnienia komornika – z czego może ściągnąć dług?

Spora część osób sądzi, że od momentu wydania decyzji o egzekucji, komornik ma wolną rękę w dysponowaniu majątkiem dłużnika, aby tylko jak najprędzej pokryć zaległe zobowiązania. Oczywiście nic bardziej mylnego. Jako urzędnik państwowy podlega on ścisłym regułom prawnym, które wskazują, z jakich składników majątku i w jakich kwotach może on pobierać kapitał na spłatę długu. Pierwszym krokiem nie będzie więc eksmisja ani zajęcie auta dłużnika, lecz próba pokrycia zobowiązania z bieżących środków z rachunku bankowego. Co jeszcze może zająć komornik? Często zależy to od rodzaju długu, formy zatrudnienia osoby zadłużonej i kapitału, jakim dysponuje. Najczęściej jednak składniki majątku, z których może nastąpić egzekucja, to:

• wynagrodzenie za pracę;
• emerytura i inne świadczenia z ZUS;
• rachunki bankowe;
• nieruchomości;
• ruchomości;
• wierzytelności;
• prawa autorskie czy inne prawa majątkowe;
• środki zawarte w akcjach, papierach wartościowych itd.

Czego na pewno nie może egzekwować komornik?

Zadaniem komornika nie jest pozbawienie dłużnika środków do życia, lecz odzyskanie należnego długu. Komornik jest ograniczony po pierwsze kwotą wolną od potrąceń, po drugie treścią wniosku złożonego przez wierzyciela (nie ma prawa zajmować majątku, wykraczając poza składniki majątku wymienione we wniosku). Oczywiście negocjacje i próby ustalenia dogodnego harmonogramu spłaty zaległych zobowiązań można prowadzić nawet gdy w sprawę został zaangażowany już komornik. Jednak musi on wyrazić zgodę na wszelkie nowe warunki. W tym momencie decyzje nie należą już jedynie do wierzyciela. Czego nie może zająć komornik? Egzekucji nie podlegają m.in.:

• świadczenia alimentacyjne,
• świadczenia pieniężne wypłacane w przypadku bezskutecznej egzekucji alimentów,
• świadczenia wychowawcze (500 plus),
• świadczenia rodzinne (renta rodzinna),
• dodatki rodzinne i pielęgnacyjne,
• dodatki porodowe,
• dodatki dla sierot,
• zasiłki dla opiekunów,
• świadczenia z pomocy społecznej,
• świadczenia integracyjne,
• świadczenie dobry start,
• rodzinny kapitał opiekuńczy,
• dodatek osłonowy,
• dodatek węglowy.

Poza tym komornik nie ma prawa zająć niektórych przedmiotów codziennego użytku, np. bielizny, codziennych ubrań, pościeli, lodówki, zapasów żywności i opału na miesiąc, karmy dla zwierząt, sprzętów rehabilitacyjnych, sprzętów niezbędnych do pracy (nie wliczając w to pojazdów) lub nauki.

Kwota wolna od zajęcia komorniczego w 2022 roku

Kwota wolna od zajęcia komorniczego to pula środków, która nie może zostać poddana egzekucji. Jest to równowartość płacy minimalnej netto na dany rak. Zatem w 2022 roku będzie to 2364 zł. Jeśli więc według umowy o pracę dłużnik zarabia 3010 zł brutto, komornik może zająć z jego konta okrągłe zero. W przypadku osób przed 26 rokiem życia będzie to zaś pełna kwota brutto, czyli 3010 zł, ze względu na brak odprowadzania podatku dochodowego.

Rzadko jednak mamy do czynienia z tak prostą sytuacją, idźmy więc dalej. W przypadku, gdy dłużnik zarabia więcej niż pensja minimalna, komornik będzie mógł zająć zgromadzone środki w sposób dwojaki:

• 50% zawartości konta – jeżeli dłużnik szczególnie zalega ze spłatą.
• 60% zawartości konta – jeśli dług powstał z powodu niepłacenia alimentów.

Ostatnia zasada, którą warto wspomnieć to przypadek pracy na część etatu. Przykładowo, jeśli dłużnik zatrudniony jest na pół etatu, jego kwota wolna wynosi odpowiednio połowę minimalnej krajowej, czyli 1182 zł.

Co w przypadku umowy zlecenie?

Umowa zlecenie prawnie może plasować się między umową o pracę a umową o dzieło. Czyli, jeśli sami o to nie zadbamy, komornik ma prawo zabrać całą kwotę wypłaty (jak to mam miejsce w przypadku umowy o dzieło). Jednak w momencie zatrudnienia na umowie zlecenie, która ma funkcję umowy o pracę, osoba zadłużona powinna poinformować urzędnika o tym, że:

• jest to jego jedyne źródło utrzymania,
• dłużnik ma status osoby fizycznej,
• zatrudnienie ma charakter stały (nie jest to praca dorywcza, lecz regularna i trwa od kilku miesięcy).

Przed spotkaniem z komornikiem należy uzbroić się w dowody tego stanu rzeczy, a zatem zabrać ze sobą kopię umowy, potwierdzenia przelewów bankowych obrazujące stałość i cykliczność wynagrodzeń oraz podgląd stanu konta potwierdzający, że jest to jedyne źródło dochodu osoby zadłużonej.

Ile zajmie komornik z umowy o dzieło w 2022?

Ponieważ umowa o dzieło nie spełnia głównej cechy pozwalającej zakwalifikować to świadczenie jako umowę o pracę, czyli cykliczności – nie ma szans na to, by uchronić się przed całościową egzekucją komorniczą. W związku z tym w przypadku umowy o dzieło komornik ma prawo zająć pełną kwotę wynagrodzenia, bez żadnego wyjątku.

Komornik a emerytura i renta

Komornik ma również prawo do zajęcia środków uzyskiwanych ze świadczeń emerytalnych i rentowych. W obu przypadkach kwota wolna od zajęcia wynosi 75% wartości minimalnego świadczenia. Kwoty te podawane są przez ZUS dopiero w marcu danego roku, dla bieżącego roku to 1218 złotych. W przypadku emerytury i renty obowiązuje nie tylko konieczność pozostawienia do dyspozycji dłużnika kwoty wolnej, ale także branie pod uwagę górnej granicy zajęcia. Tutaj procenty wyglądają podobnie jak przy zajęciach z pensji i wynoszą odpowiednio:

• 50% w przypadku długów niealimentacyjnych,
• 60% w przypadku długów powstałych z powodu niespłaconych alimentów.

Przekroczenie kwoty wolnej od zajęcia

Zdarza się to rzadko, ale jeśli z pensji potrącona została wyższa kwota, niż sugerują to regulacje prawne, możliwe jest wniesienie skargi na czynności komornika. Można ją złożyć w ciągu tygodnia od dokonania czynności, czyli zajęcia pensji. Rozpatruje ją sąd właściwy ze względu na siedzibę kancelarii komornika.